Viyana Müzik ve Sahne Sanatları Üniversitesi, Etnmomüzikoloji Birimi Arşiv Yöneticisi Hande Sağlam araştırmalarına bir sene süreyle 2236 – Uluslararası Deneyimli Araştırmacı Dolaşımı Destek Programı CoCirculation2 desteği sayesinde üniversitemizde devam etmektedir.
2236 – Uluslararası Deneyimli Araştırmacı Dolaşımı Destek Programı | TÜBITAK çağrısından destek alan 19 bilim insanından biri olan Etnomüzikolog Hande Sağlam “Kuşaklararası Bilgi Transferi: Âşıklık Geleneğinde Usta-Çırak İlişkisi” adlı projesini 15 Ağustos 2022 tarihi itibari ile Ankara Müzik ve Güzel Sanatlar Üniversitesi bünyesinde Prof. Dr. Okan Murat ÖZTÜRK’ün danışmalığı ile yürütmeye başlamıştır. Bir yıl sürecek olan bu proje günümüzde kaybolma tehlikesi içerisinde olan âşıklık geleneğini incelemektedir. Anadolu’nun binlerce yıllık kültürel hafızasını günümüze dek taşımayı başarmış olan bu geleneğin en önemli merkezlerinden biri olan Sivas’taki âşıklık geleneğinin bu günkü durumunu araştırmayı amaçlayan araştırma projesi bu kadim geleneğin devam edebilmesi için kalıcı çözüm önerileri bulmayı amaçlamaktadır.
Proje yoğun saha derlemeleri, bilimsel analizler, konferans bildirileri, bilimsel makale yayınları dışında 2023 Ȃşık Veysel Yılı kapsamında üniversitemizde düzenlenecek bir sempozyum ile konuyu uluslararası uzmanlarla detaylı bir şekilde ele almayı amaçlamaktadır.
Yüzyılların deneyimiyle bugünkü halini almış olan âşıklık geleneği, belirli ritüeller çerçevesinde icra edilen ve halk şiiri aracılığıyla nesilden nesile sözlü olarak aktarılan bir gelenektir. Âşıklık geleneğinin sürdürülebilirliğinin en önemli faktörlerinden biri usta-çırak ilişkisidir ve bugüne kadar bu yöntem bilgi, görenek, hafıza ve deneyim aktarımı yoluyla geçmişteki Âşıklar ile bugün yaşayanlar arasında bir köprü vazifesi görmüştür. Anadolu/Türk âşıklık geleneği, binlerce yıllık geçmişi nedeniyle 2009 yılında UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne alınmış olsa da özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısından sonra yaşam şartlarının daha öncesine oranla çok daha hızlı değişmesi ve dolayısıyla usta-çırak ilişkisinin hızla azalması nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bugüne kadar bu sözlü kültür mirasının geleneksel usta-çırak yöntemiyle gelecek nesillere aktarılmasının nasıl kesintiye uğramadan devam edebileceği konusunda çözüme dayalı bir araştırma yapılmamıştır.
CoCirculation2 desteği sayesinde bu proje, Anadolu’daki âşıklık geleneğinde usta-çırak ilişkisini mercek altına alacaktır. Anadolu’nun en çok âşığını yetiştiren Sivas ili ve çevresi bu projenin merkezi olacaktır. Bu projenin temel amacı, âşıkların da aktif katılımıyla, hem eski yöresel ve geleneksel usta-çırak yöntemlerini kullanarak hem de üniversite ortamına uygun yeni teknikler geliştirerek bu geleneği gelecek nesillere öğretmek için yöntemler aramak olacaktır. Kültürel hafızanın devamının önemi projede vurgulanacak ve kültürel, kolektif hafıza konusundaki teorik yaklaşımlar titizlikle incelenecek ve projenin teorik açıdan temelini oluşturacaklardır.
Bu projede müzik sosyolojisinin nitel görüşme yöntemleri ile Etnomüzikolojik araştırma yöntemleri (özellikle saha araştırması ve katılımcı gözlem) ve uygulamaya yönelik müzik eğitim yöntemleri birlikte kullanılacaktır. Müzik teorisi ve Türk (halk) dili ve edebiyatından ödünç alınacak analitik yöntemler, bu gelenekte söz ve müzik unsurlarının taşıdığı hayati rolü bir çok perspektiften inceleme olanağı sağlayacaktır. Konuk araştırmacı Hande Sağlam için en önemli hedef, Sivas’ta usta-çırak ilişkisi yoluyla bu geleneğin gelecek nesillere aktarılabilmesi için kalıcı adımlar atmak, stratejiler geliştirmek ve bu geleneğin en azından modern arşivcilik ve müzecilik yöntemleri ile kalıcılaşmasını sağlamak olacaktır.
Ankara Müzik ve Güzel Sanatlar Üniversitesi bünyesinde yer alan Âşıklık Geleneği Araştırma Merkezi, bu projenin yürütülmesi, proje sonuçlarının hayata geçirilmesi ve daha da önemlisi proje sona erdiğinde sürdürülebilirliğin sağlanması için ideal bir merkez olacaktır.
Araştırmalarını Uluslararası Deneyimli Araştırmacı Dolaşım (CoCirculation2) kapsamında bir yıl süreyle Türkiye’de devam edecek olan Hande Sağlam, 1993’ten beri Viyana’da yaşamaktadır. Viyana Müzik ve Sahne Sanatları Üniversitesi Üniversitesinde (Universität für Musik und darstellende Kunst Wien) Halk Müziği Araştırmaları ve Etnomüzikoloji Bölümü (IVE) arşiv başkanlığını sürdürmekte ve Türk müziği, makam müziği ve müzik eğitiminde etnomüzikolojik yöntemler, saha araştırması, etnomüzikolojide arşivcilik, etnomüzikolojide transkripsiyon yöntemleri konularında farklı üniversitelerde dersler vermektedir.
İTÜ Türk Müziği Devlet Konservatuvarında müzik eğitimine başlamış, MSÜ Devlet Konservatuvarı keman, müzikoloji ve kompozisyon bölümlerinde devam etmiş ve Bilkent Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatları Fakültesi Kompzisyon ve Müzik Teori bölümünden lisans derecesini almıştır. Yüksek lisansını Viyana Müzik ve Sahne Sanatları Üniversitesinde müzik teorisi alanında Bela Bartók’un halk müziği derlemelerinin eserlerine etkisi hakkında ve Gesualdo’nun Madrigallerindeki manieristik öğeler hakkında yazdığı iki bitirme tezi ile bitirmiş, doktorasını da aynı üniversitenun etnomüzikoloji biriminde Sivas Ȃşıklık Geleneği hakkında yazdığı doktora tezliyle tamamlamıştır.
Hande Sağlam, 2017-2022 yılları arasında mdw’de Halk Müziği Araştırmaları ve Etnomüzikoloji Bölümü müdür yardımcılığı, 2015-2017 yılları arasında ICTM Avusturya Ulusal Komitesi başkan yardımcılığı ve 2019-2021 yılları arasında başkanlık görevlerinde bulunmuştur. 2017 yılından bu yana ICTM Müzik ve Azınlıklar Çalışma Grubu’nun sekreterliğini yürütmektedir. Kendisi 2005 yılından bu yana dokuz farklı bilimsel araştırma projesine imzasını atmıştır.